Burda sayfan hakkındaki bilgileri yazabilirsin, başka sayfalarını yazabilirsin ya da benzeri işler ;-)
İÇİNDEKİLER
Giriş
Şebeke Planlamasının Kaynağı
PERT Planlama Yöntemleri Kritik Yol Programlaması PERT/CPM—Ok Şeması Farklılıkları
Olasılıklı Şebeke Yöntemleri
Kaynakların Dağıtımı
Yük Düzenlemesi
En Az Maliyetleme
Sınırlı Kaynaklar Şebeke Yöntemlerinin Kullanılmasındaki Güçlükler
BÖLÜM 18
BÜYÜK-ÖLÇEKLİ PROJELER İÇİN PLANLAMA, PROGRAMLAMA VE DENETİM
Son zamanlarda araştırma ve geliştirmeye verilen önemle beraber bölüm 8'de anlatılan planlama yöntemleri uzay ve inşaat endüstrilerindeki büyük ölçekli projeler için yeterli değildir. Montaj ve işlem süreç şemaları daha ayrıntılı çalışmalar için geçerli olurken küçük ayrıntıların bile dikkatle çö¬zümlendiği varsayılır. Fakat büyük-ölçekli projeler için tamamen farklı bir planlama düzeyi gerekli olur. örneğin, Bölüm 8, Şekil 4'de bir işlem süreç semasıyla gösterilen bir kondansatörün üretim süreci daha geniş kap¬samlı bir soru şekline dönüşür: «Bir bilgisayar parçasının montajında kul¬lanılmak üzere bu kondansatörler ne zaman hazır olmalıdır?» Veya kon¬dansatör üretimi daha farklı bir soruya dönüştürülebilir. «Kılavuz sistemi¬ne bir bütün olarak test ve montaj için bu bilgisayar birimi ne zaman hazır olmalıdır?» Kondansatör üretimi için başka bir firmayla anlaşma yapılabi¬leceğinden ve üretimde ayrıntılı planlar için diğer bilgiler gerekeceğinden, kondansatör üretimi bu sorularla sınırlanamaz.
Bir bütün olarak projenin odağı önemli işlemlerin daha büyük blok
lar halinde planlanmasında ve toplam sonuçlan elde etmek için bunlar
nasıl birleştirilmesi gerektiğinde toplanmaktadır. Yapılması diğer işlemle
nin tamamlanma tarihi ile ilişkilerini belirlemeliyiz. Projenin tamamlama
li olarak bağımsız veya diğer işlemlere paralel olarak yürüyebilir? Görece
ğimiz gibi bu tür planlar gerekli temel sıralama ve programla smırlarrmış
tır. . ..
Tek-defahk büyük projelerin niteliği, ne yapılması gerektiğinin plan lanması ve başarı programının birlikte yapılmasını gerektirir. Bunlar bir birine bağlıdır ve büyük projelerin planlanması kaynakların toplam proje ye dağıtılması için bir planı da içerir. Bunu yapmak için gerekli işlemleri bunların zamanlama ve birbiriyle ilişkilerini, yapılabilecek bütün program larm insangücü ve diğer kaynak gereksinmelerini ve bütün bunların proje nin tamamlanma tarihi ile ilişkilerini belirlemeliyiz. Projenin tamamlarıma tarihi başarısızlık durumundaki cezaları da içeren sözleşmenin bir parça sıdır. Projenin bir-defalık ve karmaşık olması, gerekli işlemler, program ve kaynakların dağıtımını kapsayan eşgüdümlü bir planı gerektirir. Bu ge| reksinmeyi karşılamak üzere şebeke planlama teknikleri geliştirilmiştir,
Şebeke planlama teknikleri için değişik kısaltılmış isimler kullanma sı karışıklıklara yol açmıştır. İki temel isim PERT (Performance Evaluation and Review Technique) ve CPM (Critical Path Methods) çeşitli isimler altında farklılaştırılmıştır. İki yöntemde de esas olarak aynı temel yöntem bilim kullanılmıştır. Kullanılan bazı değişik isimler CPS (Critical Path Scheduling), LES (Least-cost Estimating and Scheduling), Micro-PERT 1 — time PERT, PERT/COST ve PEP'dir. PERT/CPM için kullanılan bu isimler en azından yaratılan ilginin bir göstergesidir.
ŞEBEKE PLANLAMASININ KAYNAĞI
Şebeke planlaması teknikleri, iki ayrı grup tarafından birbirinden bağım sız olarak geliştirilmiştir. DuPont firmasının bir projesi olarak kimyasal madde üreten fabrikaların bakımının plan ve denetimi için geliştirilen kri tik yol yöntemleri sonradan DuPont tarafından birçok mühendislik işle leri için yaygın olarak kullanılmıştır. Aynı sıralarda Birleşik Devletler de niz kuvvetleri tarafından, Polaris füzesi projesinin planlama ve denetimi için yöntemler geliştirmek amacıyla benzer faaliyetler yapılmıştır. Çalışma 'arda yaklaşık 3000 ayrı firmanın yer aldığı düşünülürse işin boyutları da ha iyi kavranabilir. Sonuç PERT yöntembiliminin gelişmesidir. CPM ve PERT yöntemlerinin bu hızlı başarısı aşağıdaki gerçeklerle değerlendirile
bilir. DuPont, Louisville'deki bakım projesine kendi yöntemini uygulayarak bakım süresini 125 saatten 78 saate indirmiştir. Polaris füzelerinin mühen- dişlik ve geliştirme programlarının tamamlanması için önceden tahmin 'edilen sürenin iki yıl kısaltılmasına yardımcı olan PERT tekniği büyük önem kazanmıştır.
PERT ve CPM esas olarak aynı kavramlar üzerine kurulmuştur, fa- kat ayrıntılarda bazı farklar vardır. Birinci olarak PERT yöntemi işlem şebekesi içinde olasılıklardan oluşan bir yol şeklinde ortaya çıkan işlem 'zamanlarının olasılık tahminleri (Şekil l'de görüldüğü gibi) ve projenin tamamlanma zamanının olasılığı üzerine kurulmuştur. Buna karşın CPM /yönteminde sabit veya belirlenmiş işlem zamanlan kabul edilmiştir. Aslın- da olasılık ve belirlilik modellerinin ikisi de her iki tekniğe uygulanabilir ve her iki teknik tarafından kullanılabilir. Gerçekte PERT yöntemleri¬nin birçok günümüz uygulamaları işlem zamanları olasılıklarının kullanı¬mını azaltmış ve daha basit belirli zaman tahminleri kullanılmaya başlan-mıştır. İki teknik arasındaki ikinci fark ok şemasının hazırlanmasıyla ilgili ayrıntılardadır. Daha sonra olasılık ve belirlilik modelleri ve ok şeması ile ilgili farklar konusu açıklanacaktır.
Takip eden bölümlerde önce PERT planlama yöntemleri geliştirilecek sonrada PERT ve CPM arasındaki farklar gösterilecektir.
RERT PLANLAMA YÖNTEMLERİ
PERT planlamasının özü Şekil li'de belirtildiği gibi, gerekli işlemlerin gösterildiği bir şebekenin geliştirilmesine dayanır. Şekil lb'dc harflerle kodlanmış oklar gerekli işlemleri göstermektedir. Tahmini iş zamanlan da okların yanında gösterilmiştir. Sonradan değinilecek nedenlerden dolayı şebeke planlamasında okların boylarının özel bir anlamı yoktur. Olaylar veya düğümler diye isimlendirilen numaralanmış daireler, işlemlerin baş¬lama ve bitiş noktalarını tanımlarlar. Oklar akış yönünü belirtir. 2 nolu düğüm A işleminin bitiş D, C ve D işlemlerinin başlangıç noktasını; 3 nolu düğümde B işleminin bitiş noktasını belirtir.
Ayrıca, şebeke bütün işlemlerin birbirlerine güre öncelik İlişkilerini de gösterir, örneğin, C ve 1) işlemlerine A işlemi tamamlanmasından başlanamaz, fakat, D. C ve D işlemleri aynı anda yürütülebilir.
Şekil a, b ve c aynı planı temsil eder .Şekil l„Muki çubuk şemasında sabit zaman ilişkilerini görmek kolay olmaktadır, lııkııi çubuk şeması iş lcmlcrin önceliklerine ilişkin bilgileri kapsamaz. Çubuk şeması her İşlemin
başlanıp bitirilebileceği en erken zamanı gösterir. Fakat, her işlemin ken¬dinden sonraki işlemin başlama zamanı ile çakışmıyacak şekilde tamamlan¬ması için en geç başlama zamanını göstermez.
Ancak, Şekil lc'deki «zaman-ölçekli şebeke» bu bilgileri kapsar. Bu rada, kesiksiz okların uzunlukları tahmini işlem zamanlarını ve kesikli çiz¬gilerde programdaki artık zamanlan temsil eder. Örneğin, S işlemi için 1 birim zaman gereklidir, en erken t—9 zamanında başlayabilir, en geç bi¬tirme zamanı olan ı=ll'de bitirilmesi için r=10 zamanından önce başla¬masına gerek yoktur. Şayet S işlemi, /=10 ve /=11 arasındaki herhangi bir zamanda bitirilirse, sonraki işlem olan V, zamanında başlayabilir. Aynı zamanda V işleminin başlangıç zamanı, SveZ işlemlerinin / = ll'de tamam¬lanmasına bağlıdır ve programda artık zaman yoktur.
Şekil lc'de göreceğimiz gibi, sadece G, F, H, S ve U işlemleri için ar¬tık zaman söz konusudur. Fakat bazı diğer işlemler söz konusu artık za¬manların bir kısmını veya tamamını kullanabilir, örneğin, 7 işlemi 1 bi¬rim zaman geciktirilirse, N, QvtU işlemleri, U işlemine ait artık zaman¬dan kullanarak 1 birim zaman geri alınmış olurlar. Fakat bu işlemlerden bîri 3 birim artık zaman kullanılırsa, bundan sonraki bütün işlemler kritik özellikte olur. Bu durumdaki işlemlerin en geç başlama zamanlarında baş¬lamaları, en geç bitiş zamanlarında sonuçlanmaları gerekir, aksi halde bü¬tün projenin, durdurulması ve bitiş tarihinin gecikmesi söz konusu olacak¬tır.
Şimdi Şekil lc'de A-C-I-M-P-T-V-W işlemlerinin sırasına bakalım. Bu işlemler kritik yol diye isimlendirilen koyu renkli oklarla bağlanmış¬tır. Bu işlemlerin programında, artık zaman yoktur ve J, N, Q işlemlerin¬de olduğu gibi bir işlemin diğer bir işleme ait artık zamanı kullanması da söz konusu değildir. Bu işlemler sırası şebeke işinde bir kritik yolu tanım¬lar. Şayet projenin r=14 zamanında tamamlanması isteniyorsa, kritik yol üzerindeki bütün işlemler zamanında başlamalı ve bitirilmelidir. Kritik yol, şebeke içinde en uzun zamanı gerektiren yoldur.
Şebeke planı toplu olarak, gerekli işlemler, işlemlerin öncelik ilişki¬leri, programdaki artık zamanlar gibi önemli bilgileri özetler. Temel şe¬beke planında, en erken ve en geç bnşlomn ve bitiş zamanlımın gösteren bilgileri, işlemlerin programında var olan arlık zamanlını ve kıitik yolu kolaylıkla bulabiliriz. Bu plan Şekil l/>'deki şebeke planına beıı/eı ve /aman ölçekli şebeke planına göre daha fazla kullanılır. Itlitüıı sisimi leıııel olıı rak bilgisayar kullanımına uygundur. Standart bir biilgisayar programı ge rckli işlemler ve bu işlemlerin öncelik sıralarıyla ilgili verilerin vcWIincsiy-
le her işleme ait program bilgilerini (en erken ve en geç başlama ve bitir me zamanlarını ve artık zamanları) sağlayabilir ve hangi işlemlerin kritik yol üzerinde olduğunu belirleyebilir. Daha önce belirttiğimiz gibi şebeke planında okların uzunluğunun bir anlamı yoktur çünkü bu şebeke, diğer program verilerinin hesaplanması için bir girdi teşkil etmektedir. Şüphesiz, programın grafikler yardımıyla gözlenmesinin önemli olduğu düşünülür yorsa, bilgisayar çıktılarmdaki bilgilerle zaman ölçekli şebekeler yapılablir
Tekrar vurgulamak gerekirse, işlemlerin birbiriyle ilişkili olma özel liği, projenin tamamlanma tarihinin önemli olması ve projelerin bir defa hk olması, ne yapılması gerektiğinin planlanması ve programın birlikte ele alınmasını gerektirir. Şebeke planlama yöntemlerini tamamen geliştirdik ten sonra, aynı derecede önemli olan, insangücü ve diğer kaynakların kul lanılmasına yönelik planlar da bu bölümde incelenecektir.
PERT yöntemleri ile ilgili genel bilgilerden sonra bir bina yapmını örnek olarak ele alalım. İşlemlerin bir şebeke planım yapmak için izlen mesi gereken aşamaları sayacak olursak,.a) işlem çözümlemesi b) ok çizil gesi hazırlanması c) düğümlerin numaralanmasıdır.
İşlem Çözümlenmesi. Bu aşama işlevsel olarak üretim mü¬hendisi veya üretim planlamacısının işlemler, iş yöntemleri ve üretilecek parça ve ürünler için gerekli üretim araçlarını belirlerken yaptığı işe ben zetilebilir. Fakat, büyük projeler için çok sayıda parça ve gerekli işlenil lerin olması bir karmaşıklık meydana getirir ve bazı işlemlerin tekrar göz den geçirilmesi gerekebilir. Bunun için planlamacıların kullandığı işlem listesi, yönetim ve işlem bölümlerinden personelin de bulunduğu toplantı larda parça parça oluşturulur. Bütün bu işlemlerin sonucunda Tablo l'de görülen bir evin inşası için gerekli işlemleri gösteren tablo elde edilir.
Ok Çizelgesi. Bu aşama, işlemler arasındaki öncelik sırasının bi-
linmesini gerektirir ve düzeltilip tamamlanmış bir işlem listesine göre ya
pılmalıdır. .
Ok şeması için gerekli bilgiler şu üç sorunun cevabı olarak toplanabilir
1. Iîir işleme başlamadan önce hangi işlemler tamamlanmış olmalıdır? •
2. Hangi işlemler birbirine paralel olarak yürütülebilir?
3. Hangi işlemler diğer belli işlemleri izler?
En yaygın uygulama, işlem listesinde sondan geriye doğru her işlemden önce gelen işlemin bulunması şeklindedir. Bu noktada gerekli olmamakla birlikte her işlemin tahmin edilen normal zamanı tabloda gösterilmiştir Ok şeması, Tablo l'de gösterilen mantıksal öncelik sırasını belirtir.
Boş İşlemler. Ok şemasında işlemlerin öncelik sıralarının doğru ola rak gösterilmesine dikkat edilmelidir, örneğin, taban döşemelerinin verniklenmesi, s işlemi ve elektrik işlerinin bitirilmesi, u işleminden önce gelen işlemlere bakalım, s işleminden önce o ve r işlemleri sırasıyla doğra¬ma ve boyama işlemlerinin bitirilmesi gelirken, u işleminden önce ise sa¬dece t işlemi, boyama işleminin bitirilmesi gelmektedir. Bu ilişki Şekil 2a'da, s ve u işlemlerinin ikisinden önce de o ve t işlemlcri geliyormuş gibi hatalı olarak gösterilmiştir. Gerçek ilişki bu şekilde değildir. İlişkiyi doğru olarak gösterebilmek için, sıfır çalışma zumum Kcır.kti,ıcıı İm' , ı, değişkeni kullanmamız gerekecektir. Şekli 2b bu durumu göstermektedir. Bu şekilde, elektrik işlerinin bitirilmesi, «işlemi, sadece boyumu İşinin bi¬tirilmesi, t işlemine, bağlıdır. Boş işlem değişkeni kullımılmasıyla, .doğrama ve boyama işlemlerinin taban döşemelerinin verniklenmesi, .ve işlemi baş¬
lamadan önce tamamlanması durumu aynı kalmıştır. Boş işlem değişkeni mantıksal sıralama ilişkisi sağlar ve bu işlem için iş zamanı ayrılmadığın dan sonradan geliştirilecek programlama özelliklerini değiştirmez.
yer-:
Boş işlem değişkeninin diğer bir kullanımı, başlangıç ve bitiş noktala rı ayırt'edilemeyen işlemler için belli ve ayrı başlama ve bitirme olaylarrı veya düğümler sağlamaktır. Tablo l'de /, m, n ve t işlemleri arasındaki ilişkiye bakalım. I işlemi, yani taban kaplamalarının silinmesi sırasıyla ve n işlemlerinden yani mutfak donatımının yerleştirilmesi ve musluk ve armatürlerin takılmasından önce, m ve n işlemleri de, t işlemi, boyama, iş lerinin bitirilmesinden önce gelmektedir. Bu fonksiyonel ilişki Şekil 3a'da doğru olarak gösterilmiştir. Fakat Şekil 3a kullanılmış olsaydı, her işlemi kendisinden önce ve sonra gelen olaylarla tamamlamak mümkün olma yacaktı çünkü m ve n işlemlerinin ikisi de aynı numaralı düğümlerle baş layıp, bitmektedir. Bu özellikle, şebeke şemasının elde edilmesinde bilgisa yar programlarının kullanıldığı büyük yatırımlarda önemlidir. Bilgisayar , her işlemi daima bir çift olay numarasıyla tanımlamak üzere programlan mistir. Bu problem şekil 36'de görüldüğü gibi bir boş işlem değişkeni yer leştirerek çözümlenmiştir. Boş işlem değişkeni için ayrıca bir zaman ayrıl madığından fonksiyonel ilişki aynı kalmıştır fakat, m ve n işlemleri değiş şik düğüm numaralarıyla temsil edilmiştir.
ŞEKİL 2. (a) u işlemi gerçekte sadece / işlemine bağlı olduğu halde, o ve / işlemile rinin ikisininde tamamlanmasına bağlıymış gibi görünmesinden dolayı şema öncelik ilişkisini tam olarak yansılmaz. (b) Boş işlem değişkeni ile iki düğüm yaratarak s ve ıı işlemleri için uygun öncelik ilişkisi gösterilmiş olur.
Şekil 4, bina inşa projesinin ok şemasını göstermektedir. İşlemleri bunları yerine getirmek için gerekli gün sayıları ile tanımlanmış, bütün düğümler numaralanmış ve kritik yol gösterilmiştir. İşlem zamanlan bu noktaya kadar kullanılmamıştır ve şemayı yapmak için de gerekli değildir, Henüz kritik yolun nasıl bulunacağı da gösterilmedi. Bununla beraber iş lem zamanları, program verilerinin elde edilmesinde, kritik yolun bulun masında ve kaynakların dağıtılması için seçeneklerin bulunmasında çok önemli olacaktır.
(a)
ŞEKİL 3. (o) m ve n işlemleri birbirine paralel olarak yürütülebilir, fakat sonuç ay¬nı başlangıç ve bitiş olayları olmaktadır, (b) Boş değişkenin kullanılması işlem tanım¬larını, bir çift olay veya düğümle yaparak bitiş noktalarının farklı olay numaralarında olmasını sağlar.
Düğümlerin Numaralanması. Şekil 4'de görülen düğüm numaralanması özel bir yolla yapılmıştır. Her işlemin başlangıcını (;') bitişini (/) sayılarıyla tanımladıktan sonra, her işlemin i sayısı, /" sayı¬sından daima küçük olacak şekilde, /
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
